Met de kwalificatie als openbare weg in de zin van de Wegenwet is de openbaarheid van de weg zeker niet voor altijd gegeven. Onttrekking aan de openbaarheid kan de openbaarheid van de weg beëindigen. Hoe gaat een onttrekkingsbesluit in zijn werk? Welke belangen spelen hierbij een rol? Ik leg het u graag uit.

Einde openbaarheid kan voordelig zijn

Wanneer een weg als een openbare weg wordt aangemerkt, heeft dit als gevolg dat de eigenaar van de weg al het verkeer moet dulden over zijn weg. De eigenaar mag de weg daarom niet afsluiten. De openbaarheid van een weg heeft dan ook grote gevolgen voor een eigenaar. Is een weg eenmaal openbaar, dan houdt deze volgens artikel 7 Wegenwet op openbaar te zijn:

• -wanneer hij gedurende dertig jaren niet voor een ieder toegankelijk is geweest; of
• -wanneer hij door het bevoegd gezag aan het openbaar verkeer is onttrokken.

Onttrekking is een bevoegdheid van de gemeenteraad

Onttrekking aan de openbaarheid kan de openbaarheid van de weg dus beëindigen. Het onttrekken aan de openbaarheid gebeurt op grond van artikel 9 Wegenwet door een besluit van de gemeenteraad. De raad kan zelfstandig besluiten tot onttrekking van een weg aan de openbaarheid. Op grond van artikel 11 Wegenwet kan een belanghebbende (bijvoorbeeld een grondeigenaar) daartoe ook een verzoek doen.

Belangenafweging

De Raad van State heeft bij uitspraak van 27 december 2018 (ECLI:NL:RVS:2018:4268) herhaald dat “voor het besluit tot onttrekking van een weg(deel) aan het openbaar verkeer geen dringende reden hoeft te bestaan.” Beoordeling van het verzoek tot onttrekking aan de openbaarheid vergt slechts dat de belangen voor en tegen onttrekking aan de openbaarheid door de gemeenteraad worden afgewogen. Uit de rechtspraak volgt dat verschillende soorten belangen in deze belangenafweging een plek kunnen krijgen. De belangen kunnen worden opgedeeld in belangen die voor onttrekking van een weg aan de openbaarheid pleiten, en in belangen die tegen onttrekking pleiten.

Belangen voor onttrekking

Als u baat heeft bij onttrekking, kunt u onder meer een beroep doen op de volgende belangen en omstandigheden:

• -(verkeers)veiligheid;
• -bescherming van privacy;
• -bescherming tegen overlast en vernieling;
• -financieel belang; en
• -natuurwaarden.

Om te beginnen maakt de rechtspraak duidelijk dat de (verkeers)veiligheid regelmatig een doorslaggevende rol speelt in de belangenafweging. Dit is bijvoorbeeld terug te zien in een recente uitspraak van de Raad van State van 19 februari 2020 (ECLI:NL:RVS:2020:488). Deze zaak ging over de onttrekking aan de openbaarheid van een spoorwegovergang. De rechtbank had hierin terecht overwogen dat Fietsersbond tegenover het algemeen veiligheidsbelang uitsluitend een recreatief belang heeft gesteld. Bovendien is niet gebleken dat het college het recreatieve belang in dit geval zo zwaar had moeten laten wegen dat het algemene veiligheidsbelang daarvoor had moeten wijken, aldus de Raad van State.

Verder kan privacy een belangrijke rol spelen in de afweging van de betrokken belangen. Zelfs weinig gebruik kan leiden tot een aantasting van de privacy. Dit is te lezen in de uitspraak van de Raad van State van 17 maart 2004 (ECLI:NL:RVS:2004:AO5744). Ook opvallend aan de uitspraak is dat de inbreuk op de privacy zwaarder weegt dan behoudt van recreatieve en cultuurhistorische waarden van de openbare weg.

Bovendien is bescherming tegen overlast en vernieling een belang dat een plek kan krijgen in de belangenafweging. De Raad van State beschrijft dit belang in de uitspraak van 15 juli 2015 (ECLI:NL:RVS:2015:2241) als: ‘’bescherming tegen onrechtmatige inbreuk op eigendom door overlast en vernieling’’.

Uit de uitspraak van 14 januari 1999 (ECLI:NL:RVS:1999:AH6782) van de Raad van State blijkt ook dat financiële belangen voor de vereiste belangenafweging relevant zijn. En tot slot blijkt uit een KB van 4 augustus 1976 (ECLI:NL:XX:1976:AM3400) dat men in de belangenafweging rekening kan houden met het feit dat gebruik van de weg nadelige gevolgen voor de aanwezige rijke flora en fauna inhoudt.

Belangen tegen onttrekking

Als u zich tegen de onttrekking wil verzetten, kunt u onder meer een beroep doen op de volgende belangen en omstandigheden:

• -recreatief belang;
• -verkeerskundig belang;
• -cultuurhistorische waarde; en
• -toegankelijkheid natuurschoon.

In de genoemde recente uitspraak van de Raad van State van 19 februari 2020 (ECLI:NL:RVS:2020:488) geeft de Raad van State in r.o. 6.2 een inkijkje in de belangenafweging. Hieruit volgt dat een recreatief belang ervoor kan zorgen dat onttrekking niet gewenst is. Bijvoorbeeld als een weg onderdeel is van officiële wandel- en fietsroutes.

Zoals de Afdeling heeft overwogen in de uitspraak van 15 juli 2015 (ECLI:NL:RVS:2015:2241) is het doel van de Wegenwet het treffen van een regeling ten behoeve van het openbaar verkeer. De Wegenwet dient dus een verkeerskundig belang. Dit betekent uiteraard ook dat aanwezige verkeerskundige belangen zich kunnen verzetten tegen onttrekking. Van een zwaarwegend verkeerskundig belang kan bijvoorbeeld sprake zijn als de weg onderdeel is van een noodzakelijke infrastructurele verbinding. Ten aanzien van het verkeerskundig belang is ook relevant of er een alternatieve route in de buurt voorhanden is en of de weg veelvuldig wordt gebruikt.

Tot slot blijkt ook uit de rechtspraak dat de cultuurhistorische waarde van een ommetje van belang kan zijn. Bovendien is ook de toegankelijkheid tot natuurschoon dat door de weg mogelijk wordt gemaakt belangrijk.

Alternatieve route

Het feit dat er een alternatieve route bestaat, doet af aan de noodzakelijke functie van een weg als doorgang van het openbaar verkeer. Deze alternatieve route kan zich zelfs nog op 100 meter van de oorspronkelijke weg bevinden. Dit wordt bevestigd in de uitspraak van de Raad van State van 17 maart 2004 (ECLI:NL:RVS:2004:AO5744). Het bestaan van een alternatieve route is dus naast de bovengenoemde belangen een omstandigheid die in de belangenafweging kan worden meegenomen en pleit voor onttrekking aan de openbaarheid. Aan de andere kant kan de afwezigheid van een alternatieve route dan weer pleiten tegen onttrekking aan de openbaarheid.

Advies

Onttrekking aan de openbaarheid kan de openbaarheid van de weg beëindigen. In dit artikel heb ik kort toegelicht hoe onttrekking in zijn werk gaat. Daarnaast heb ik besproken welke belangen een rol kunnen spelen bij de belangenafweging die hieraan voorafgaat. Hierbij merk ik op dat deze lijstjes niet uitputtend zijn. Bij de onttrekking aan de openbaarheid speelt een belangenafweging waarin alle belangen die voor u van belang zijn naar voren kunnen worden gebracht. De rechter dient al deze belangen mee te nemen in zijn belangenafweging. Bij verdere vragen naar aanleiding van dit artikel kunt u mij of mailen. Ik kijk dan graag even – geheel vrijblijvend – met u mee.