De toepasselijkheid van de Wegenwet heeft grote gevolgen aangezien eigenaren hierdoor hun wegen niet mogen afsluiten. Met bordjes en afsluitingen kunnen eigenaren voorkomen dat wegen op hun eigendom een openbare weg op grond van de Wegenwet worden. Hieraan stelt de rechter wel wat voorwaarden, die worden herhaald in een recente uitspraak van 4 augustus 2021. Niet ieder bordje kan openbaarheid voorkomen. Het is dus oppassen geblazen. In dit artikel leg ik uit wat u hierover moet weten.

Toepassing Wegenwet

De Wegenwet is van toepassing op openbare wegen, maar wanneer is een weg openbaar? Artikel 1 van de Wegenwet bepaalt dat de Wegenwet uitsluitend van toepassing is op openbare wegen. De definitie van openbare weg bestaat uit twee elementen. Voor het openbaar zijn van een weg moet sprake zijn van:

• -een weg; en
• -van een openbare.

Weg in de zin van de Wegenwet

Naar het oordeel van de Afdeling bestuursrechtspraak Raad van State (hierna: de Raad van State) van 5 maart 2008 (ECLI:NL:RVS:2008:BC6035) zijn wegen in de zin van de Wegenwet: “verkeersbanen die een functie vervullen ten behoeve van het afwikkelen van het openbare verkeer en die derhalve naar hun aard of functie een grote, onbepaalde publieksgroep dienen”.

Openbare weg in de zin van de Wegenwet

Een weg kan volgens artikel 4 Wegenwet openbaar worden door:

• -30 jaar voor iedereen toegankelijk te zijn;
• -10 jaar voor iedereen toegankelijk te zijn + onderhoud door overheid; of
• -bestemming door eigenaar en overheid.

Voorkomen openbaarheid

Bij uitspraak van 27 november 2013 (ECLI:NL:RVS:2013:2109) heeft de Raad van State uiteen gezet hoe eigenaren openbaarheid van hun eigendommen kunnen voorkomen. In haar uitspraak overweegt de Raad van State dat uit de totstandkoming van artikel 4 van de Wegenwet volgt dat een eigenaar van een weg twee mogelijkheden heeft om openbaarheid te voorkomen. Deze mogelijkheden heeft de Raad van State in een recente uitspraak van 4 augustus 2021 (ECLI:NL:RVS:2021:1732) herhaald.

Fysieke afsluiting of bordje ‘verboden toegang’

Eerste mogelijkheid is door de weg fysiek af te sluiten of door het instellen van een toegangsverbod. Het toegangsverbod kan dan kenbaar worden gemaakt door het ophangen van een bord met het opschrift ‘verboden toegang’. Dit kan nog op de laatste dag vóór het verlopen van het tijdvak van 10 of 30 jaren gebeuren. De weg is dan niet lang genoeg voor iedereen toegankelijk geweest en voldoet daarmee niet aan artikel 4 lid 1 Wegenwet. De Raad van State oordeelt dat deze afsluiting slechts 1 dag hoeft te duren.

Een praktische manier voor de eigenaar om binnen deze regels openbaarheid te voorkomen is bijvoorbeeld iedere 25 jaar gedurende 1 dag de weg af te sluiten en een brief te sturen aan de gemeente waarin duidelijk wordt vastgelegd dat de weg is afgesloten ter voorkoming van openbaarheid en door het ophangen van een bord met daarop het opschrift dat de weg 1 dag niet toegankelijk is ter voorkoming van openbaarheid.

Bordje ‘eigen weg (e.d.)’

Tweede mogelijkheid is door gedurende ten minste 1 jaar duidelijk ter plaatse kenbaar te maken dat de weg slechts met toestemming voor iedereen toegankelijk is. Dit kenbaar maken kan door het ophangen van borden met opschriften als: ‘eigen weg’, ‘particuliere weg’ en ‘private weg’, als bedoeld in artikel 4 leden 2 en 3 Wegenwet. Een dergelijk bordje heeft dus pas na 1 jaar een stuitende werking voor de verjaringstermijn van 10 of 30 jaar voor de openbaarheid.

Uit de voorbeelden die artikel 4 Wegenwet geeft volgt dat het niet nodig is om steeds voor het betreden de eigenaar ook daadwerkelijk om toestemming te vragen. Volgens de wetgever laat het ‘eigen weg’-bordje al zien dat toegang tot de weg wordt gegeven afhankelijk van de wil van de eigenaar van die weg. Dat is genoeg om van toestemming te kunnen spreken en dus openbaarheid te voorkomen.

Bewijs aanwezigheid bordjes

Het is aan de partij die zich beroept op de openbaarheid van een weg, om dit te bewijzen. Openbaarheid kan bijvoorbeeld aangetoond worden door verklaringen en foto’s die de afwezigheid van bordjes aannemelijk maken. Aan de andere kant kan onopenbaarheid dan weer bewezen worden door verklaringen en foto’s die de aanwezigheid van bordjes en fysieke afsluitingen aannemelijk maken. Meer over de rol van bewijsmiddelen voor de (on)openbaarheid vindt u in een ander artikel wat ik hierover schreef.

Bordje ‘openstelling onder voorwaarden’

De rechtspraak heeft duidelijk gemaakt dat een openstellingsbord met voorwaarden de openbaarheid niet kan voorkomen. Een openstellingsbord (zoals weergegeven op de afbeelding bij dit artikel) wordt door de Raad van State niet gezien als een kenteken dat kenbaar maakt dat de weg slechts met toestemming voor iedereen toegankelijk is. Zo overwoog de Raad van State bij haar uitspraak van 3 april 2013 (ECLI:NL:RVS:2013:BZ7552). Een dergelijk bordje is dus niet voldoende om openbaarheid te voorkomen.

Eindigen openbaarheid

Is een weg éénmaal openbaar geworden dan kan deze openbaarheid volgens artikel 7 Wegenwet slechts worden beëindigd door onttrekking aan de openbaarheid of door deze gedurende 30 jaar achtereen volledig af te sluiten. Een bordje voldoet dan dus niet meer. Over de onttrekking aan de openbaarheid schreef ik op deze website een ander artikel.

Is een weg eenmaal openbaar geworden dan heeft plaatsing van een dus geen enkel effect meer. Een bordje kan openbaarwording voorkomen, maar kan geen openbaarheid beëindigen. Een fysieke afsluiting kan dit alleen als hierdoor de weg 30 jaar volledig is afgesloten.

Advies

Eigenaren van een weg hebben twee mogelijkheden om openbaarheid te voorkomen. Eerste mogelijkheid is door de weg fysiek af te sluiten of door het instellen van een toegangsverbod. Tweede mogelijkheid is door ten minste 1 jaar duidelijk ter plaatse kenbaar te maken dat de weg slechts met toestemming toegankelijk is. Dit kenbaar maken kan alleen door het ophangen van borden met opschriften als: ‘eigen weg’, ‘particuliere weg’ en ‘private weg’. Een dergelijk bordje heeft pas na 1 jaar een stuitende werking voor de verjaringstermijn van 10 of 30 jaar voor de openbaarheid. Is een weg eenmaal openbaar geworden dan heeft plaatsing van een bord geen enkel effect meer. Voorkomen is hier dus beter dan genezen.